Centrale banken hebben een aantal instrumenten om de economie te stimuleren of te laten afkoelen. Na de economische crisis in 2008 was het zaak de economie weer aan te slingeren. De FED (Amerikaanse Centrale Bank) en de ECB (Europese Centrale Bank) gebruikten de rente als middel om de economie te stimuleren. Door de rente te verlagen, beïnvloedden ze de kortetermijnrente; door veel obligaties op te kopen en de opbrengsten van obligaties te herinvesteren beïnvloedden ze de langetermijnrente.
Inmiddels trekt de economie weer aan en lijkt het erop dat de FED en de ECB langzaamaan stoppen met het stimuleren van de economie. Zo is de verwachting dat de ECB op korte termijn zal besluiten het opkoopprogramma geleidelijk af te bouwen. De FED is al een paar stappen verder en stopte met het herinvesteren van de opbrengsten van de obligaties. Van der Ziel: “De FED en ECB kochten in 2008 grote hoeveelheden obligaties op waardoor een enorme schuldenberg ontstond. Dit stimuleringsbeleid hoort niet meer bij de huidige economische situatie. Als je rationeel naar de markt kijkt, zou je verwachten dat de centrale banken nu een serieuze stap terug doen. In de VS gebeurt dat al wel: de FED ‘test’ de markt door de rente te laten stijgen. De ECB gaat nog minder hard.”
Voortdurende stijging of tijdelijke opleving?
Het doel van de ECB en FED is om de markt te stabiliseren. Immers, als de markt oververhit is, moeten de centrale banken op de rem trappen. Maar doen ze dat te hard, dan kan dat een nadelig effect hebben op bedrijfswinsten, aandelenkoersen en het spaarboekje van de overheid. Het evenwicht is dus fragiel. Wat zijn de verwachting van de rentebewegingen? Van der Ziel: “Er zijn twee kampen: sommigen zeggen dat de rente doorgaat met stijgen. Maar er zijn ook analisten die beweren dat we nog de komende tien jaar een lage rente zullen blijven houden. Zij noemen daarvoor trends als de toenemende vergrijzing, robotisering en flexibilisering als oorzaak.”
Maar, hoe beïnvloedt dat nou de hoogte van de hypotheekrente die de verschillende hypotheekaanbieders hanteren? “Dat is voor iedere hypotheekaanbieder anders,” licht Van der Ziel toe. “MUNT Hypotheken wordt gefinancierd door pensioenfondsen en heeft met hen afgesproken de kapitaalmarktrente te volgen. Wij willen een bepaald rendement bieden: stijgt de kapitaalmarktrente, dan zal onze hypotheekrente ook stijgen. Banken financieren zich op de kapitaalmarkt maar ook via spaarrekeningen en hebben daardoor meer vrijheid in het al dan niet volgen van de kapitaalmarktrente. Een reden om die rente niet te volgen kan voor hen zijn dat ze meer marktaandeel willen hebben. Voor MUNT Hypotheken is dat echter geen doel op zich; dat kan immers ten koste gaan van het rendement dat je voor je investeerder realiseert.”
Voordat er een beslissing genomen wordt over de rentetarieven kijkt MUNT Hypotheken vooral naar de kapitaalmarktrente. Op basis daarvan neemt zij een rentebesluit: handhaven of een beweging maken. “Andere partijen reageren vaak iets trager. Dat kan ook komen doordat ze wat groter zijn, waardoor het beslissingstraject langer is. Bij ons kan zo’n renteherziening vrij snel.”
De toetreding van nieuwe hypotheekaanbieders als pensioenfondsen, verzekeraars en buitenlandse partijen heeft de hoogte van de rentetarieven voor consument gunstig beïnvloed, merkt Van der Ziel. “Vroeger was de markt het domein van de grootbanken. Nu is er veel meer concurrentie, waardoor de rentetarieven steeds lager zijn geworden. De kapitaalmarktrente blijft leidend, maar daarbinnen zit wel wat bandbreedte. Iedereen probeert een net weer wat scherper rentetarief te hanteren. Dat is het positieve effect van de nieuwe toetreders op de markt: je houdt elkaar scherp. Toen de markt werd gedomineerd door banken zag je hogere rentetarieven.”
Felle reactie woningmarkt op minieme rentestijging
Inmiddels stijgt de rente dus een klein beetje, maar nog steeds zitten we in een extreem lage rentesituatie. Van der Ziel: “De huidige stijging is eigenlijk een klein knikje naar boven; zo heftig is het allemaal niet.” Niettemin reageert de markt er fel op: de kleine rentestijging leverde een ware hausse aan hypotheekaanvragen op. “Dat is een logische beweging: je wilt nog kunnen profiteren van een gunstige rentestand. Daardoor heb je het gevoel dat je nog urgenter moet zoeken. Mensen lezen krantenkoppen en vinden dat ze nu moeten toeslaan. Omdat het huizenaanbod uitdunt, heeft dat een stijging van de huizenprijzen tot gevolg.”
Wat verwacht Van der Ziel zelf van de hoogte van de rente? “Mijn verwachting is dat de ECB de rente in stapjes zal verhogen: dit jaar een of twee keer. En volgend jaar nog een paar keer. Daarmee wil de ECB de markt laten wennen aan de rentestijgingen, zodat particulieren en bedrijven zich kunnen voorbereiden. De afgelopen zes maanden is de rente eigenlijk heel stabiel gebleven. Binnen Europa is er een tweedeling: in het noorden trekt de economie sterk aan. In Italië, Spanje en Frankrijk is er wel herstel, maar nog niet heel sterk. Dus geen reden voor al te grote stijgingen”
